Odnowiona kaplica poewangelicka
Kaplica dawnego cmentarza ewangelickiego w Złotowie usytuowana jest przy ulicy Staszica 14, w pewnym oddaleniu od ulicy, w kompleksie dawnego cmentarza ewangelickiego. Powstała, jako własność gminy ewangelickiej, na użytkowanym przez tę gminę od początku XVIII wieku cmentarzu. Jej budowę ukończono w 1906 roku. Po odzyskaniu niepodległości i powrocie miasta Złotów do polskiej ojczyzny cmentarz wraz z kaplicą należał do skarbu Państwa, kaplicę przekazano złotowskiej parafii rzymskokatolickiej pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Obecnie właścicielem budynku kaplicy jest Gmina Miasto Złotów.
Kaplica cmentarna była wykorzystywana i pełniła swą pierwotną funkcję do pierwszych miesięcy 1945 roku tzn. do czasu, kiedy w Złotowie przebywali jeszcze wyznawcy protestantyzmu narodowości niemieckiej. Po ich wyjeździe do Niemiec kaplica była wykorzystywana okazjonalnie, aż w końcu została porzucona (pozostawiona) i obecnie nie jest wykorzystywana, wskutek utraty pierwotnej funkcji.
Kaplica na cmentarzu ewangelickim została wybudowana (1906), niemal współcześnie do kościoła pw. św. Rocha (1904) – która zastąpiła na tym samym miejscu starą kaplicą wzniesioną z drewna w XVIII wieku kaplicę. Kościół św. Rocha od swego powstania znajdowała się pod patronatem magistratu miasta Złotowa, podczas gdy świątynia parafialna zgodnie z szanowanymi prawami patronatu znajdowała się w I poł. XX wieku pod opieką księcia Fryderyka Leopolda Hohenzollerna - właściciela miasta. Wówczas struktura wyznaniowa wśród mieszkańców Złotowa ilościowo przemawiała na korzyść ewangelików. W okresie budowy obu kaplic, w 1905 roku na ogólną liczbę 4164 mieszkańców Złotowa (Flatow) ewangelicy stanowili 2224 mieszkańców, katolicy 1672, Żydów było w Złotowie 268. Wyznawcy luteranizmu stanowili zatem wśród mieszkańców ponad połowę mieszkańców Złotowa.
Informacje szczegółowe o kaplicy
Istniejący budynek jest obiektem jednokondygnacyjnym, niepodpiwniczonym, składającym się z nawy głównej i dwóch naw bocznych i jednej podłużnej. Budynek posiada skośny dach nad nawą główną i bocznymi dwuspadowy, nad nawą podłużną wielospadowy, pokrycie z dachówki. Ściany murowane z cegły ceramicznej pełnej grubości 50cm, nieocieplone, elewacja nietynkowana cegła ceramiczna. Więźba dachowa obiektu jest drewniana. W nawie głównej dodatkowo znajdują się ściągi stalowe z prętów okrągłych. Fundamenty i ściany kamienne o szerokości murowanej ścian posadowione na głębokości około 1,0 m p.p.t. przyległego. Obiekt wpisany do rejestru zabytków województwa wielkopolskiego pod nr 1036/Wlkp/
Dane gabarytowe:
- Długość - 12,8 m,
- Szerokość - 13,9m,
- Wysokość kalenicy – 9,1 m,
- Wysokość do okapu – 5,3 m,
- Powierzchnia zabudowy – 108,8m2,
- Powierzchnia użytkowa - 87,11 m2.
Kaplica cmentarna zlokalizowana w północno-wschodniej części cmentarza jest budynkiem murowanym z czerwonej cegły ceramicznej w wątku krzyżowym. Jest to budynek orientowany, założony na planie prostokąta z wyodrębnioną węższą trójbocznie zamkniętą absydą oraz dwiema kruchtami na planie kwadratu od południa i północy.
Wejście główne umieszczone jest w elewacji zachodniej, a wejścia boczne w zachodnich elewacjach krucht (w kruchcie północnej prowadzące do wnętrza kaplicy, w kruchcie południowej jedynie do samej kruchty). Każda z ceglanych elewacji cechuje się symetryczną kompozycją. Elewacja zachodnia frontowa charakteryzuje się centralnie umieszczonym portalem zamkniętym ostrołukowo, oflankowanym dwiema otynkowanymi blendami o ostrołukowym wykroju. Nad nimi znajduje się wąski, otynkowany prostokątny pas, nad którym centralnie umieszczone okno w formie biforium z ceglaną rozetą pośrodku. Po bokach biforium znajdują się ćwierćkoliste blendy w lustrzanym odbiciu.
Trójkątny szczyt ze schodkowo ukształtowanym fryzem arkadowym jest zwieńczony czworoboczną sterczyną nakrytą dwuspadowym daszkiem z żeliwnym krzyżem. Podobne sterczyny, już bez wieńczącego krzyża, umieszczone są w narożach budynku. Elewacje zachodnie krucht z odcinkowo zamkniętymi otworami wrót.
Elewacja wschodnia jest z centralnie umieszczoną niewielką trójosiową apsydą, nad którą szczyt uformowany analogicznie jak w fasadzie, ale bez sterczyny wieńczącej. Elewacje wschodnie krucht wraz z blendami o wykroju analogicznym jak wykrój wrót elewacji zachodnich. Elewacje północna i południowa są trójosiowe, częściowo przesłonięte przez jednoosiowe, szczytowo usytuowane kruchty umieszczone w centralnej części elewacji. Trójkątne szczyty krucht zdobione schodkowym fryzem z centralnie umieszczoną otynkowaną płyciną o kształcie krzyża łacińskiego.
Kaplica przeznaczona dla wyznawców chrześcijańskich wyznania protestanckiego, w jego ewangelicko- augsburskim wydaniu, położona na cmentarzu ewangelicko-augsburskim była ważnym w Złotowie miejscem kultowym dla ewangelików. Wnętrze składa się z przestrzeni prezbiterium, przestrzeni nawy i połączonej z nią wtórnie przestrzeni aneksu północnego. Aneks od południa pozostaje nieskomunikowany z pozostałymi pomieszczeniami, dostępny z zewnątrz przez wejście zlokalizowane w ścianie zachodniej.
Wnętrze obiektu nakryte jest drewnianym, deskowym pseudosklepieniem kolebkowym. W ścianach znajdują się przeprute pionowe, prostokątne zamknięte łukiem ostrym otwory okienne oszklone białym szkłem ornamentowanym, szybki osadzone w metalowej ślusarce okiennej.
Dekoracje polichromowane pokrywają większość ścian wnętrza kaplicy, rozłożone są nierównomiernie. Większość zdobień znajduje się w pasie od ¾ wysokości okien aż do sklepienia. Charakteryzuje je lokalne zagęszczenie, szczególnie malowanych elementów architektonicznych, przy czym obecnie na ścianach odnajdujemy spore, puste zamalowane emulsją przestrzenie. Malatura zachowana została w komplecie bez „nasieków”.
Polichromia wnętrza kaplicy poprzez quasi-iluzjonistyczne naśladownictwo elementów architektonicznych nosi specyficzny, indywidualny, niepowtarzalny i nieznany z innych świątyń ewangelickich walor, który stanowi o jej unikalności.
